Stress die je nu negeert, betaal je later
Bijgewerkt op: 11 jan. 2022
Stress is de ziekte van de 21e eeuw. We worden er allemaal meer en meer mee geconfronteerd en toch leren we niet hoe we ermee om kunnen gaan. Dit is een probleem, want chronische stress heeft een negatief effect op je gezondheid.
Je hebt stress nodig om te (over)leven
Adrenaline is de gas, cortisol is de turbo
Het effect van chronische stress op je gezondheid
Je hebt stress nodig om te (over)leven
Stress bestaat al van in de oertijd, het is ontworpen om ons te helpen overleven. Als je plots geconfronteerd wordt met gevaar, moet je onmiddellijk reageren. Daarvoor hebben we stress, het zorgt ervoor dat je razendsnel kan gaan lopen van een leeuw, dat je nog net op tijd kan wegspringen voor een auto en dat je het glas dat omgestoten wordt kan vangen.
Bij al die dingen hoef je niet bewust na te denken, het gebeurt automatisch. Vaak besef je ook pas een paar seconden later wat je gedaan hebt of wat er gebeurd is. Dat komt doordat je zelf geen controle hebt over zo'n stressreactie, het is een onvrijwillige, automatische overlevings-reactie.
je oerbrein stuurt stress
Je hebt zelf geen controle over een stressreactie en je kan niet kiezen wanneer of van wat je stress krijgt. Gelukkig gebeurt dit ook niet willekeurig, er is een systeem. Stress wordt gestuurd door het oerbrein, dat is logisch want stress is ontworpen in de oertijd.
Je oerbrein heeft een lijstje waar alle gevaren opstaan. Wanneer het zo een gevaar ziet, zet het de stressreactie in gang. Je oerbrein is zo de hele dag bezig met het scannen van je omgeving voor gevaren.
Typische kenmerken van stress zijn: een verhoogde hartslag, versnelde ademhaling & scherpere concentratie, zweten, gespannen spieren... Dit maakt je alerter en bereidt je voor om snel te gaan lopen.
niet elk gevaar is gevaarlijk
We ervaren stress als ons brein dénkt dat we in gevaar zijn. Dat komt omdat je oerbrein enkel emotie & actie kent, het kan niet logisch nadenken. Wanneer je dus een spannende film kijkt, weet je oerbrein niet dat het fictie is... Het gelooft dat het realiteit is. Wanneer je dus vol spanning een film kijkt met een verhoogde hartslag en misschien zelfs klamme handen, dan zit je in een stressreactie!
De dag van vandaag zijn er eigenlijk nog heel weinig échte gevaren, je wordt niet dagelijks geconfronteerd met loslopende leeuwen. We ervaren nu vooral stress over dingen die niet over leven of dood gaan. Het gaat dan over werkdruk, je relatie, tijdsnood, financiële druk, sociale verwachtingen…
Je oerbrein gebruikt eigenlijk oude reactie voor nieuwe gevaren. Dat is even gek als wanneer je een muziek plaat in je autoradio wilt stoppen. Je oer-brein reageert altijd alsof er een leeuw voor je neus staat, terwijl je in realiteit gewoon een deadline moet halen of een spannende film kijkt.
Stress is gezond & ongezond
Er zijn twee soorten stress: gezonde stress & ongezonde stress.
Gezonde stress helpt je om beter te presteren en duurt altijd maar even. Dankzij gezonde stress heb je een scherpere focus, kan je sneller nadenken, heb je meer uithouding & kan je je ongestoord concentreren. Je ervaart gezonde stress wanneer je een examen aflegt, wanneer je een belangrijke wedstrijd hebt of wanneer je een belangrijke presentatie geeft.
Ongezonde stress is het tegenovergestelde van gezonde stress. Het belemmert je prestaties en het houdt veel langer aan. Door ongezonde stress raak je uitgeput, je hebt geen motivatie of focus, je voelt je down, je kan je niet concentreren & je geheugen wordt een zeef.
De twee verschillen dus in 'effect en duur'. Gezonde stress heeft een positief effect op je prestaties terwijl ongezonde stress een negatief effect heeft. Gezonde stress is er voor even, ongezonde stress houdt veel langer aan, het gaat maar niet weg.
Adrenaline is de gas, cortisol is de turbo
Net zoals alle andere lichaamsprocessen wordt stress gestuurd met hormonen. De twee meest gekende stresshormonen zijn adrenaline en cortisol.
Adrenaline zorgt voor een onmiddellijke reactie op gevaar. Zo kan je nog net op tijd wegspringen van een auto. Het zorgt ook voor de bekende 'rush' die je krijgt als je bijv. gaat bungeejumpen of skydiven. Cortisol wordt ingezet om een langere tijd alert te zijn & beter te presteren. Hierdoor kan je dus even op 110% presteren als er een deadline aankomt. Adrenaline is de gas, cortisol is de turbo.
Bij gezonde stress pieken deze hormonen voor een korte periode, daarna gaan ze weer volledig weg. Bij ongezonde stress zijn deze hormonen te lang aanwezig (voornamelijk cortisol). Té lang is niet goed.
Water is levensnoodzakelijk en toch is té veel water giftig. Hetzelfde geldt voor stresshormonen: (over)levensnoodzakelijk & gevaarlijk als er té veel is.
cortisol is je turbo
Dankzij cortisol kan je dus in turbo-modus, je presteert op 110%. Zo'n boost kan altijd maar voor even, je bent niet gemaakt om altijd op 110% te presteren. Om die boost te kunnen geven, is er veel energie nodig. Cortisol haalt deze energie uit je reserves en uit “niet-noodzakelijke processen”.
Zo een “niet noodzakelijke proces” is een lichaamsproces dat op dat moment niet rechtstreeks bijdraagt aan je overleving (ook: beter presteren) en dat te veel energie gebruikt. Als je moet weglopen van een leeuw, is het even niet belangrijk dat je haar optimaal groeit of dat je eten juist verteerd wordt. Op dat moment telt alleen: overleven.
Cortisol zet deze processen dus even op pauze, zo kan alle energie naar de processen die wel helpen om te overleven: harder lopen, sneller nadenken, meer uithouding… Bij gezonde stress is dit geen probleem. Van zodra de stress weg is, pikt ons lichaam de draad gewoon weer op. Je voelt het al aankomen… Bij ongezonde stress is het wel een probleem: die processen worden veel te lang gepauzeerd en je lichaam raakt ontregeld.
voorbeelden van “niet noodzakelijke processen” in stress
je spijsvertering
het onderhoud en herstel van cellen
aanmaak van gelukshormoon
onderhouden van je slaapritme
optimale groei van haar & nagels
…
Het effect van chronische stress op je gezondheid
Wanneer je voor een lange tijd stress ervaart, heeft dit gevolgen op jouw mentaal én fysiek welzijn. Door continu alert te zijn en ‘aan’ te staan, brand je snel door al je energie reserves. Je hebt nood aan rust, maar je lichaam blijft in stress-modus. Deze uitputting heeft effect op je humeur, je motivatie, je energie, je concentratie, je weerstand tegen ziektes…
Te veel cortisol heeft een effect op een hele waaier aan processen, hierdoor creëert het ook een hele waaier aan problemen:
slaapproblemen
gewichtstoename of gewichtsverlies
spierafbraak
depressie
CVS (chronische vermoeidheidssyndroom)
falend immuunsysteem
uitputting
darmklachten/buikpijn
chronische pijnen
burn-out
Stress die je nu negeert, betaal je later.
het effect van chronische stress op spijsvertering
Als je spijsvertering te vaak onderbroken wordt, kan je lichaam je voedsel niet juist verteren. Je lichaam kan veel minder energie uit je eten halen en het bouwt vooral extra vetreserves op.
Vaak heb je ook onregelmatige honger. Wanneer je in een stressreactie zit, wilt je lichaam eten vermijden want het kan het toch niet verteren. Meteen na de stressreactie krijg je plots enorm veel honger. Je lichaam wilt zo snel mogelijk de reserves weer aanvullen. Hier kan je echte cravings en eetbuien door krijgen. Je lichaam zal om suiker smeken omdat het daar snel energie uit kan halen.
het effect van chronische stress op slaap
Omdat je slaapritme niet onderhouden wordt, raakt het ontregeld. Je slaapt veel te veel of veel te weinig, je hebt geen energie en je bent nooit uitgerust.
Ook als je echt moe bent, of zelfs uitgeput, kan je niet in slaap vallen. Je lichaam zit vol spanning & stresshormonen, geen cel in je lichaam denkt aan slapen dan. De druk om te moeten slapen, omdat je morgen een belangrijke dag hebt, is gewoon een extra laagje stress in de cocktail. Ook frustraties over niet in slaap kunnen vallen dragen bij aan het probleem. Zo kom je al snel in een vicieuze cirkel terecht.
het effect van chronische stress op onderhoud en herstel
Ons lichaam is normaal elke dag bezig met het repareren van kleine mankementjes, zo voorkomt het grote problemen. Wanneer dit onderhoud en herstel niet juist verloopt, worden die kleine mankementjes op termijn grote problemen. Zo ben je meer vatbaar voor blessures, ontstekingen en overbelastingen.
het effect van chronische stress op je hormonen & immuunsysteem
Je lichaam heeft geen energie meer over om bijvoorbeeld geluk-hormonen te produceren: je voelt je down, je hebt nergens zin in & je hebt amper motivatie.
Ook je immuunsysteem wordt niet meer juist onderhouden, want het is niet erg als je verkouden wordt terwijl je van een leeuw ontsnapt. Je bent veel vatbaarder voor virussen & bacteriën.
chronische stress overleven
Het is belangrijk om op tijd in te grijpen bij chronische stress. Het is gevaarlijk & heeft serieuze gevolgen voor je gezondheid, er is dus geen magische quick-fix die je kan toepassen. Door het te lang te negeren, worden de gevolgen op lange termijn alleen maar ernstiger.
Er zijn een aantal dingen die je meteen zelf kan doen om je lichaam en je gezondheid te ondersteunen. Deze tips zijn geen vervanging voor professionele hulp. Als je je arm breekt ga je naar de dokter, dus het is logisch dat je ook hulp zoekt als je mentaal breekt.
drink voldoende water
Alles start bij water. Altijd.
Water vormt de basis van je gezondheid, het is essentieel in elk lichaamsproces. Een lichaam dat onvoldoende water krijgt, kan dus nooit optimaal werken. Je lichaam wordt enorm belast als het lang onder stress staat, geef het dus een kans om te herstellen door gewoon al voldoende water te drinken.
beweeg meer
Mentaal en fysiek welzijn gaan hand in hand, daar kan je niet omheen. Je hoeft natuurlijk niet meteen een marathon te lopen, een wandeling is all you need!
Door te bewegen kunnen je spieren de opgebouwde spanning weer loslaten. Verder helpt een wandeling ook om even weg te geraken van alle stressprikkels. Je oerbrein ziet dan geen gevaar meer en stopt de stress-reactie, zo kan je even op adem komen.
vermijd onnodige stressprikkels
Dit is misschien stating the obvious, maar zo belangrijk. Als je chronische stress ervaart, weegt elk klein beetje extra stress zwaarder door dan je misschien verwacht. Elke druppel is te veel op dat moment. Niet elke stressprikkel is even dringend of belangrijk, je kan dus een onderscheid maken en zo bepaalde prikkels vermijden.
Natuurlijk is dit geen excuus om je verantwoordelijkheden over boord te gooien of consequenties te negeren. Het is een tijdelijke noodoplossing die je kan helpen om uit chronische stress te geraken zodat je de draad weer kan oppikken.
zoek professionele hulp
Het probleem voor veel mensen is dat stress een gevaarlijke vicieuze cirkel is. Eens je erin vast zit, geraak je er moeilijk op je eentje uit. Daarom is het belangrijk om op tijd professionele hulp te zoeken.
Je kan steeds terecht bij je huisarts voor informatie of een doorverwijzing. Je kan ook zelf zoeken op websites zoals:
Vond je dit artikel interessant? Heb je iets bijgeleerd? Laat het weten in de reacties of geef een like onderaan! :-)